از کتابفروشی گوتنبرگ تا جاودان خرد

ناهید کاشی‌چی متولد ۱۳۲۵ و مترجم روسی‌زبان معاصر است. او که فرزند مرحوم محمود کاشی‌چی، بنیانگذار انتشارات گوتنبرگ مشهد در دهه ۲۰ است، حالا بعد از گذشت نیم‌قرن از تلاش پدر برای پاگرفتن این انتشاراتی و کتابفروشی می‌گوید: پدربزرگم، استاد میرزااحمد، کوره‌پزخانه کوچکی داشت که کاشی می‌ساخت.

 او آرزو داشت تنها پسرش تحصیل کند و برای خودش کسی بشود. تنها چیزی که از او می‌خواست، این بود که فردی باایمان و درستکار باشد. پدر، هنرمند، ولی پسر در پی کاغذ و قلم و مطبوعات بود. او برای مدتی کار در کوره‌پزخانه پدرش و نیز کارخانه قندآبکوه را تجربه کرد. بعد از اینکه کارخانه تعطیل می‌شد، به کتابخانه آستان قدس رضوی می‌رفت و آنجا کتاب می‌خواند. بعضی کتاب‌ها را هم از کتابفروشی رحمانی که در خیابان ارگ بود، کرایه می‌کرد.

در همان روز‌ها با کتابی از دکتر ویکتور پوشه به نام «راه خوشبختی» آشنا شد. این کتاب در زندگی پدرم خیلی اثر گذاشت، به‌طوری‌که بعد از راه‌اندازی انتشاراتی، چندین‌بار آن را چاپ کردند و رایگان به خریدار‌های کتاب می‌دادند. هیچ‌کدام از این مشاغل، پدرم را راضی نمی‌کرد و او که دلش می‌خواست کتاب‌فروشی داشته باشد، پولی برای این کار نداشت. 

اولین کتابی که در مشهد با نام گوتنبرگ چاپ شد، کتاب «شعر در ایران»، اثر ملک‌الشعرای بهار بود

سرانجام در سال ۱۳۲۴ با شراکت چندتن از دوستانش، کتابفروشی گوتنبرگ را در مشهد، روبه‌روی باغ ملی، بنیان گذاشت. اولین کتابی که در مشهد با نام گوتنبرگ چاپ شد، کتاب «شعر در ایران»، اثر ملک‌الشعرای بهار بود. بعد از مدتی شرکای پدرم پشیمان شدند، پولشان را پس گرفتند و کنار رفتند. 

پدرم از جا‌های دیگر پول قرض می‌کند و به شرکایش می‌دهد تااینکه بالاخره کتابفروشی مال خودشان می‌شود. در همان موقع یک کتابفروشی دیگر برای کار پخش روزنامه و مجله در اطراف گنبدسبز راه می‌اندازند و نمایندگی آن‌ها را هم از تهران می‌گیرند. پخش روزنامه و مجلات را عده‌ای جوان بی‌سواد و بی‌کار در دست داشتند. 

پدرم همه آن‌ها را با هزینه شخصی به کلاس‌های سوادآموزی مستوفی فرستاد. بعد‌ها تعدادی از آن‌ها انسان‌هایی موفق و عده‌ای، خود کتابفروش و ناشر شدند تااینکه پدرم سال ۱۳۳۲ به تهران آمد و بقیه فعالیتش را در آن شهر ادامه داد و طرح‌های مختلفی را به اجرا درآورد. او برای نخستین‌بار نمایندگی فروش آثار روسی را گرفت و مبتکر انتشار کتاب‌های ارزان‌قیمتِ معروف به پاورقی شد و ایده فروش کتاب کیلویی را در شرایط بحرانی نشر، عملی کرد.

 ایشان اوایل دهه ۷۰ به مشهد برگشتند و کتابفروشی «جاودان خرد» را در خیابان احمد‌آباد راه انداختند و آنجا مشغول شدند. تا سال‌های آخر عمرشان خیلی فعالیت می‌کردند.هر روز تا ساعت ۲ عصر می‌رفتند به کتابفروشی و بقیه روز را به باغچه کوچک خانه‌شان رسیدگی می‌کردند. کتابفروشی جاودان خرد هنوز در مشهد پابرجاست. بابک کاشی‌چی، نوه خانواده، اکنون وارث حقوقی انتشارات گوتنبرگ است و کتابفروشی را اداره می‌کند.